TORUŃ BARBARKA

MIEJSCE TO WAŻNE JEST DLA MIESZKAŃCÓW OD 750 LAT

Jedno z najstarszych cudownych źródełek w Polsce przepięknie wpięte w „Leśną Osadę” zwaną Barbarką. Nazwanej tak na cześć św. Barbary, która się tutaj ponad 750 lat temu objawiła.

Jak dotrzeć.  Z toruńskiego starego miasta wyjeżdżamy na północ drogą wojewódzką nr 553. Jedziemy nieco ponad 8 kilometrów. Ostatnie dwa kilometry jedziemy  „czystym” lasem. Wciąż jednak jesteśmy w granicach administracyjnych Torunia. Skręcamy w lewo w ulicę Przysiecką i jedziemy dalej niecały kilometr. Od pewnego momentu pobocze ulicy Przysieckiej jest parkingiem. W szczycie sezonu znalezienie miejsca blisko „centrum” Barbarki jest dosyć trudne.

     Znaleźliśmy się w „Osadzie Leśnej  -  Barbarka”. Stanowi obszar 3,8 ha ale znajduje się wewnątrz większego kompleksu leśnego. Oto co „Osada…” pisze o sobie: „ (…) Występuje w źródłach pisanych już od 1299 roku. Związana z miejscem kultu św. Barbary oraz z funkcjonującym w niej młynem była określana jako „dobra młyńskie”. Na przełomie XIX i XX w., a głównie w okresie międzywojennym XX w., stała się miejscem wypoczynkowym dla mieszkańców miasta. Jest obiektem łączącym historię dawniejszą (istniało tu centrum pielgrzymkowe regionu) z bliską (cmentarz ofiar terroru hitlerowskiego), o atrakcyjnym krajobrazie leśnym (bory, dąbrowy i olszyny), otaczający stawy spiętrzone na strudze, której wody do początku XX wieku poruszały młyn. Poza pospolitymi borami sosnowymi i mieszanymi istnieją partie świetlistej dąbrowy, ubogiego grądu, łęgu olszowego i olsu. W pobliżu usytuowany jest rezerwat – Las Piwnicki wraz z Obserwatorium Astronomicznym w Piwnicach. Cały obszar połączony jest wieloma wytyczonymi trasami rowerowymi. Do Osady Leśnej na Barbarce można dojechać samochodem, autobusem oraz rowerem. W tym miejscu oprócz urokliwych warunków przyrodniczych znajduje się miejsce kultu religijnego - zabytkowa kaplica św. Barbary, zarządzana przez parafię św. Antoniego w Toruniu. (…) Na terenie Osady zlokalizowane są budynki Szkoły Leśnej na Barbarce, Bazy Noclegowej, stajni, stodoły oraz budynki gospodarcze. Dla odwiedzających Osadę przygotowano atrakcje w postaci Parku Linowego, parku rekreacyjnego z mini golfem, placu zabaw, grillowisk i palenisk. Na terenie Osady Leśnej Barbarka oraz na obszarze przyległym została wyznaczona sieć ścieżek turystyczno-edukacyjnych dla osób zainteresowanych przyroda i historią regionu.

Teren Osady Leśnej Barbarka ulega ciągłym przeobrażeniom. Na przełomie 2008-2009 r. został oddany do użytku kolejny budynek baza noclegowa wraz z salą konferencyjną, a w 2019 r na terenie polany górnej budynek nazwany Leśna Chatka  z salą edukacyjną i miejscem na bar bistro.”

Fotospacer po „Leśnej osadzie”:

Kaplica to kolejna z całej serii świątyń, które tu kiedyś stały. Pierwsza powstała prawdopodobnie w miejscu objawienia się świętej Barbary pustelnikowi, który tu zamieszkiwał. Według najstarszej wzmianki było  to w 1299 roku. Kolejne kaplice powstawały w: 1475, 1842, 1623, 1660, 1800 i obecna z 1841 roku.

     Mocne wejście św. Barbary. Jej kult od początku związany był z grupami zawodów trudnych i niebezpiecznych. Znalazła się w grupie najbardziej popularnych „14 świętych wspomożycieli”.  Dziś kojarzymy ją głównie z górnikami ale wtedy w średniowieczu byli to również marynarze i flisacy. Do czasów dzisiejszych św. Barbara otoczona jest kultem wśród rybaków morskich. Wypływający na połów modlą się przed obrazem św. Barbary. Przebiegał tędy szlak pielgrzymkowy do Starogrodu koło Chełma (w prostej linii niecałe 40 km) gdzie przechowywano relikwie św. Barbary. Natomiast 10 kilometrów od Barbarki przebiega Wisła a tam szlak pielgrzymkowy rzeką do Starogrodu to już ponad 100 km. Była więc Barbarka nie tylko przystankiem na pielgrzymkowym szlaku ale sama w sobie miejscem docelowym pielgrzymek mieszkańców Torunia i okolic. Nie ma przekazów aby w Barbarce znajdowały się relikwie św. Barbary ale na pewno obiektem kultu była figura św. Barbary. W 1475 roku trzech kardynałów i jeden biskup obdarzyli Barbarkę przywilejem indulgacyjnym. Za nawiedzenie tego miejsca w wspomnienie św. Barbary, Zielone Świątki oraz Wniebowzięcie NMP można było otrzymać 100 dni odpustu. Kolejne 40 dni dołożył w 1488 roku biskup Chełmiński. W 1521 roku pielgrzymkę na Barbarkę odbył król Zygmunt Stary.

Obecna kaplica, która jest kościołem filialnym parafii św. Antoniego w Toruniu pochodzi z 1842 roku. Wybudował ją Heinrich Tilck (ten który zabezpieczył źródełko kamieniem młyńskim z otworem). Wybudowana jest „w mur pruski”. Istotę tego typu budowli, dosyć powszechnych w północnej części naszego kraju, w pewnym sensie widać na pierwszy rzut oka. Jest to ściana o drewnianej konstrukcji szkieletowej natomiast pola  przestrzeni wypełnione są ceglanymi ściankami.

     Święte źródło. Wzmiankowana już od 1299 roku kapliczka powstała przy jednym z miejscowych źródeł. Przy tym właśnie źródle objawiła się św. Barbara. Nie wiemy jak głęboko w XIII wiek sięga historia cudownego źródełka. Święta Barbara objawiła się żyjącemu przy źródle pustelnikowi i na pamiątkę tego wydarzenia zbudowano pierwszą kaplicę.  Byłoby to więc jedno z najstarszych cudownych źródełek w Polsce. Do początków XIX wieku nosiło nazwę Świętego Źródła. Cudowne źródło i związane z nim uzdrowienia ściągały rzesze pielgrzymów, które rozsławiały Barbarkę. Kapliczka stała się od początku celem pielgrzymek. Najpierw od oddalonego od niej wtedy o 7 kilometrów Torunia a później ludzie zjawiali się tutaj nawet z dalekich stron. Napływ ludzi i składane ofiary były tak duże, że w 1475 roku miejscowy biskup dokonał podziału ofiar między kapitułę i proboszcza kościoła Najświętszej Maryi Panny. Przed reformacją osobny proboszcz mieszkał przy kaplicy.

     Nazwa źródła do dziś dnia pojawia się jako cudowne „święte źródło”. Przykryte jest od wieków wielkim młyńskim kamieniem (od 1842 roku).  Kiedyś wodę nabierano przez otwór w środku kamienia natomiast dzisiaj woda ze źródełka odprowadzona jest rurą kawałek dalej i wypuszczona w specjalnej kamiennej obudowie.

JC